بحران
- حوادثی است که در اثر رخدادها و عملکردهای طبیعی و انسانی به طور ناگهانی به وجود می آید، مشقت و سختی را به یک مجموعه یا جامعه انسانی تحمیل می کند و برطرف کردن آن نیاز به اقدامات اضطراری، فوری و فوق العاده دارد.
مدیریت بحران
- فرایند عملکرد و برنامه ریزی مقامات دولتی و دستگاههای اجرایی دولتی و عمومی است.
- با مشاهده، تجزیه و تحلیل بحران ها، به صورت یکپارچه، جامع و هماهنگ با استفاده از ابزارهای موجود تلاش می کنند از بحران ها، پیشگیری نمایند یا در صورت بروز آنها در جهت کاهش آثار، آمادگی لازم، امداد رسانی سریع و بهبود اوضاع تا سطح وضعیت عادی تلاش نمایند.
امداد ونجات
- عملیات امداد و نجات به عنوان بخش عمده مرحله مقابل شامل جستجو، نجات، ارائه کمک های اولیه انتقال مجروحان تا نزدیکترین و اولین مرکز درمانی ، تغذیه اضطراری، تامین سرپناه اضطراری، تخلیه جمعیت ها تامین امکانات اولیه و دریافت و توزیع کمک های فردی و اقلام اهدایی سازمان های غیر دولتی داخلی، خارجی و بین المللی است.
- بحران یک رویداد اسف بار است که باعث مرگ و میر، رنج و اندوه بیش از حد انسان و صدمات مادی بسیار زیاد می شود.
- بنابراین همه قدم های ممکن باید برداشته شود رنج انسان ها از بلایا کاهش یابد و افراد آسیب دیده حق زندگی پرمنزلتی داشته باشند.
- یکی از مهمترین نیازهای اولیه مردم بعد از وقوع بلا، غذا می باشد.
- تامین و توزیع غذای سالم، کافی و بهداشتی یکی از بزرگترین چالشهایی است که همواره فراروی مدیران در وضعیت بحران است. زیرا بلایا اثرات متفاوتی بر روی وضعیت غذا و تغذیه منطقه آسیب دیده می گذارد.
مهمترین دلایل بروز مشکلات غذا رسانی در بحران
- تخریب منابع تولید مواد غذایی (از بین رفتن زمین های کشاورزی، تخریب چاه ها و قنات ها، از بیـن رفتن دام ها و طیور و علوفه و غذای مورد نیاز آنها، تخریب کارخانه ها و یا توقف فعالیت های تولید مواد غذایی در آنها).
- اختلال در روند توزیع غذاها به دلیل تخریب فروشگاه های مواد غذایی و یا تخریب راه ها و جاده ها.
- آلوده شدن آبهای لوله کشی به دلیل شکستگی ها و نیاز مردم به آب سالم.
- از بین رفتن مراکز ذخیره مواد غذایی نظیر سیلوها، سردخانه ها و انبارهای مواد غذایی.
- قطع برق و از بین رفتن وسایل نگهداری مواد غذایی و در نهایت فساد مواد غذایی.
- آشفته شدن وضعیت مالی خانواده ها و نبود امکان خرید مواد غذایی.
- بازتاب این اختلالات کاهش دسترسی مواد غذایی در منطقه است. تامین نیازهای غذایی بویژه در گروه های آسیب پذیر تـغـذیه ای بسیار مهم است. بنابراین در هنگام بحران گروههای آسیب پذیر باید سریعا” شناسایی و تحت مراقبتهای تغذیه ای قرار گیرند.
نیازهای تغذیه ای در بحران
اولین سوالی که بعد از وضعیت اضطراری در مورد تغذیه مردم پیش می آید این است که چه نوع و چه مقدار مواد غذایی برای مردم آسیب دیده مورد نیاز است؟
برآورد میزان مواد غذایی بستگی به وضعیت کنترل بحران دارد که می توان آن را به سه مرحله تقسیم نمود:
مرحله اول: اوج بحران، شرایطی است که اولویت، نجات، حفظ حیات افراد، کمک رسانی سریع به مجروحان و مصدومان است که ممکن است این وضعیت ۳ تا ۷ روز بطول بیانجامد.
مرحله دوم: شرایطی است که افراد در محل های سکونت موقت استقرار داده شده اند. این وضعیت ممکن است از هفته دوم تا سوم بعد از بحران متغیر باشد.
مرحله سـوم: شــرایطی است که امکانات بیشتری برای زندگی راحت تر افراد آسیب دیده فراهم می گردد.در اوایل بحران بدلیل مشکلات موجود در تهیه، نگهداری و پخت مواد غذایی، باید از غذاهای آماده بویژه کنسروها استفاده شود.
مرحله اول و دوم
در هفته اول بحران استفاده از کنسروهای مختلف مانند تن ماهی، لوبیا، عدس و ….. همراه با نان، خرما و بیسکویت توصیه می شود.
با توجه به نیاز تنوع مصرف مواد غذایی باید حتی الامکان از کنــسروهای مخـتلف و مـناسب جهـت مصرف روزانه مردم استفاده شود.
در مرحله دوم زمانی که تنوع در مصرف مواد غذایی کاهش می یابد. هر چند نیازهای تغذیه ای بویژه از نظر انرژی و پروتئین تامین می گردد، افراد آسیب دیده بدلیل دستـــرسی ناکافی به مواد غذایی تازه بویژه سبزیها و میوه ها (برای مدت زمانی حدود یک ماه یا بیشتر) با کاهش دریافت ویتامین ها و املاح به ویژه ویتامین های C, B2, B1, A ، اسید فولیک و آهن روبرو خواهند شد.
در این مواقع یا باید از مواد غذایی غنی شده با ویتامینها و املاح استفاده نمود و یا از طریق مکملهای دارویی ویتامینها و املاح مورد نیاز تامین گردد.
مرحله سوم
در مرحله سوم، هر چه سریعتر در صورت مساعد بودن شرایط (وجود ظروف غذا و وسیله پخت) می توان غذا را بصورت پخته یا بصورت خشک در میان مردم توزیع نمود.
توزیع غذاهای کنسرو همراه با نان، پنیر، ماست، آب میوه، بیسکویت و خشکبار باید کماکان ادامه یابد (حداقل ۳-۲ هفته).
اگر بتوان هر چه سریعتر مواد غذایی را به شکل خشک در میان مردم آسیب دیده توزیع نمود، این مسئله می تواند احساس امنیت خاطر را برای این افراد ایجاد نموده و از لحاظ روانی آنان را حمایت نماید.
در فهرست مواد غذایی خشک باید در صورت امکان میوه ها و سبزیهای تازه، شیر استریل، ماست پاستوریزه گنجانده شود و در صورت نامناسب بودن شرایط نگهداری اقلام غذایی فوق باید از خشکبار، انواع مغزها، آب میوه ها و … استفاده نمود.
توصیه های ضروری در شرایط بحران:
- تغذیه گروههای آسیب پذیر بویژه کودکان زیر ۵ سال، مادران باردار و شیرده، کودکان بدون سرپرست، سالمندان و معلولین و …. در هنگام بحران بسیار ضروری است.
- کلیه امدادگران، کارکنان سازمانها و نهادهای دولتی که به منـطقه حـــادثه دیــده اعزام می شوند باید حداقل یک هفته از نظر مواد غذایی مورد نیازشان خودکفا باشند.
- غذاهای پخته و خام در کلیه مراحل تهیه، توزیع و نگهداری باید مجزا باشند.
- محلهای تهیه، توزیع، نگهداری و یا ارائه مواد غذایی در هنگام بحران باید از نظر کلیه مسائل مربوط به بهداشت محیط شامل آب مصرفی، وجود ناقلین (حشرات، جوندگان)، نحوه فضولات جامد، مایع و ….. تحت نظارت دقیق کارکنان بهداشت محیط باشند.
- از تغذیه شیرخواران با شیر مادر باید حمایت جدی بعمل آید و از توزیع شیر خشک بدون ارزیابی دقیق وضعیت خانوارهای آسیب دیده پرهیز شود.
- در صورت نیاز به تغذیه شیرخوار با شیر خشک رعایت دستورالعمل تهیه شیر خشک با آب جوشیده باید حتما” مدنظر قرار گیرد. بروز اسهال بعلت رعایت نکردن مسائل بهداشتی در کودکان شیرخوار بسیار خطرناک است.
- تعداد وعده های غذایی کودکان باید حداقل سه وعده در روز باشد.
- کمکهای غذایی خارجی باید با فرهنگ مردم منطقه منطبق باشد.
- اهدا کنندگان هدایا باید از طریق رسانه های عمومی مطلع شوند که مواد غذایی مورد نیاز مردم منطقه چیست و چگونه و به کجا باید تحویل داده شود تا کمکهای مردمی مفید واقع گردد.
- با حمایت مسئولین امداد از راه اندازی شبکه های توزیع مواد غذایی و بازگشائی فروشگاهها، دسترسی مردم به مواد غذایی تسهیل گردد.
- درب بازکن، لیوان یکبار مصرف، قاشق و چنگال از ابتدا در اختیار مردم قرار گیرد
