آناتومی و فیزیولوژی تولید وجریان صفراوی
ترکیب صفرا
کبد روزانه ۱۵۰۰- ۵۰۰ میلی لیتر صفرا تولید می کند.
ترکیب الکترولیتی صفرای موجود در کیسه صفرا با ترکیب الکترولیتی صفرای کبدی تفاوت دارد. درنتیجه بازجذب آب،غلظت تمام مواد حل شده ی صفرا افزایش میابد.
مواد حل شدنی اصلی صفرا: اسید های صفراوی، لیستین و مقادیر اندکی از فسفولیپید ها وکلسترول استریفیه نشده
سایر اجزا سازنده :بیلی روبین کنژوگه، ایمنوگلوبولین ها، الکترولیت
اسیدهای صفراوی
اسید های صفراوی مولکول های شبه شوینده ای هستند که در محلول های آبی تجمعات مولکولی موسوم به میسل تشکیل می دهند.
اسید های صفراوی اولیه :
اسید کولیک و اسید کنودزوکسی کولیک در کبد از کلسترول ساخته شده وبا گلیسین یا تورین کنژوگه شده و به درون صفرا ترشح می شوند.
اسید های صفراوی ثانویه:
دزوکسی کولات و لیتوکولات،در کولون به عنوان متابولیتهای باکتریال اسید های صفراوی اولیه تشکیل می شوند.
گردش روده ای- کبدی:
کیسه صفرا و کارکردهای اسفنگتری
عامل اصلی کنترل کننده تخلیه کیسه صفرا : CCK (کوله سیستوکینین)
cck در پاسخ به حضور چربیها و ا سید های آمینه از مخاط دوازدهه آزاد شده و باعث بروز اثرات زیر می شود:
- انقباض نیرومند کیسه صفرا
- کاهش مقاومت اسفنگتر اودی
- افزایش جریان محتویات صفراوی به دوازدهه
عملکردهای صفرا
هضم و جذب چربی ها و ویتامین های محلول در چربی
نقش در سلامت مخاط روده : حاوی ایمونوگلوبولین
مسیر اصلی دفعی مس و منگنز
سنگ های کیسه صفرا
- اختلالات مجاری صفراوی سالیانه میلیون ها نفر را تحت تاثیر قرار میدهد و باعث درد و رنج و حتی مرگ در اثر تشدید پانکراتیت میگردد.
- مطابق با بررسی ها بالای ۷۰۰۰۰۰ نفر سالانه کوله سیستوکتومی میشوند و هزینه ای تقریبا ۶٫۵ بیلیون دلار سالانه به دولت امریکا تحمیل میکند.
- این روند در کشورهای بیشرفته رو به افزایش است.
انواع سنگ های صفراوی
سنگ کلسترولى (۸۰%):
- کلسترول بیش از ۵۰ %
- نمکهاى کلسیم،رنگدانه های صفراوی ،پروتئین ها و اسید های چرب
سنگ رنگدانه دار(۲۰%):
- عمدتا از بیلی روبینات کلسیم
- کلسترول کمتراز ۲۰%
بیماری سنگ کلسترولی کیسه صفرا به علت وجود چندین نقص رخ می دهد،که عبارت انداز:
- فوق اشباع شدگی صفرا از کلسترول : ساخت کبدی کلسترول – برداشت کبدی کلسترول
- هسته سازی کلسترول که منجر به احتباس بلورها و رشد سنگ می شود
- کارکرد حرکتی غیر طبیعی کیسه صفرا همراه با تاخیر در تخلیه : بارداری / TPN (تغذیه غیر دهانی) / قرص ضدبارداری
عوامل زمینه ساز برای تشکیل سنگ های صفراوی:
- افزایش سن
- چاقی و رژیم غذایی نامتناسب
- جنس مؤنث
- کاهش سریع وزن در ۱۰ – ۲۰%
- نژاد
- مصرف قرصهای ضد بارداری خوراکی
بارداری
- تغذیه کامل داخل وریدی
- نقص ژنتیکى
تظاهرات بالینی سنگ های صفراوی:
بدون علامت : ۵۰ %
کله سیستیت مزمن: ۳۵ %
کله سیستیت حاد: ۱۵%
(کوله سیستیت= التهاب کیسه صفرا)
تشخیص و درمان
روش هایی تشخیصی سنگ کیسه صفرا:
اولتراسونوگرافی، رادیوگرافی ساده شکم، سونوگرافی کیسه صفرا و اسکن های رادیوایزوتوپ
درمان جراحی:
کوله سیستکتومی (برداشت کیسه صفرا به طریق جراحی)
درمان طبی- حل کردن سنگ صفراوی:
تجویز اورسو دی اوکسی کولیک اسید- کنودی اکسی کولیک اسید- لیتیوم
توصیه های تغذیه ای
یک رژیم غذایی متعادل با کالری کنترل شده و هنگام حملات حاد،NPO (تغذیه غیر دهانی)
میزان چربی دریافتی روزانه بین ۵۰ تا ۷۰ گرم یا ۲۵% کل انرژی
در صورت وجود استاتوره استفاده از MCT پیشنهاد میشود
کربوهیدرات در حد طبیعی، مگر در مواردی که کاهش وزن بیمار مطرح باشد.
رژیم غذایی غنی از فیبر(غذاهای فیبردار زودهضم)
تجویز اشکال محلول در آب ویتامین های محلول در چربی، در صورت نیاز
افزایش دریافت منابع ویتامین C مانند مرکبات و آب آنها
رژیم غذایی نباید خیلی محدود از چربی باشد زیرا چربی در روده محرک مؤثری برای انقباض و تخلیه مجرای صفرا می باشد.
پروتئین ها در حد معمول یا کمی بیشتر
اجتناب از مصرف غذاهای نفاخ
در هنگام وجود حمله های شدید که نشان دهنده انسداد است، باید از دادن هر نوع چربی قابل رؤیت در غذای بیمار جلوگیری کرد.
