فشارخون بالای شریانی احتمالا مهمترین مشکل بهداشت عمومی در کشورهای پیشرفته است. این مشکل شایع، بی علامت و به راحتی قابل شناسایی و معمولا به آسانی قابل درمان است و اغلب در صورت عدم درمان سبب عوارض کشنده می شود.
فشارخون بالا خطر بیماری های قلبی عروقی از جمله بیماری عروق کرونر، نارسایی احتقانی قلب، سکته های مغزی ایسکمیک وهموراژیک، نارسایی کلیه و بیماری عروق محیطی را دو برابر می کند.
تعریف فشارخون
از دیدگاه اپیدمیولوژیک مرز کاملا مشخصی برای تعریف فشارخون بالا وجود ندارد.
از نظر بالینی می توان فشارخون بالا را به صورت میزانی از فشارخون تعریف کرد که از آن میزان به بالا، درمان کاهنده ی فشارخون باعث کاهش مرگ ومیر و ناخوشی ناشی از آن می گردد.
میزان مرگ و میرهای ناشی از فشارخون بالا در سرتاسر دنیا ۶% تخمین زده می شود.
عوامل دخیل در فشارخون بالا
– شرایط محیطی و ژنتیکی
– چاقی و اضافه کردن
۶٠% مبتلایان به فشارخون بالا بیش از ٢٠% اضافه وزن دارند.
– میزان مصرف نمک طعام در رژیم غذایی
– کمبود کلسیم و پتاسیم در رژیم غذایی
– مصرف الکل
– استرس های روانی اجتماعی
– فعالیت بدنی ناکافی
طبقه بندی فشارخون
انواع فشارخون بالا
حدود ٩۵-٨٠% از کسانی که فشارخون بالا دارند مبتلا به فشارخون اساسی(اولیه یا ایدیوپاتیک) هستند.
در ٢٠-۵% باقی مانده، یک بیماری زمینه ای اختصاصی که باعث افزایش فشارخون شده قابل شناسایی است.
فشارخون اولیه
- علت این نوع فشار خون مشخص نشده است.
- عوامل متعددی در بروز این بیماری دخیلند که شامل ترکیب عوامل محیطی و وراثتی است.
- افزایش سن: افزایش فشارخون
- پاتوفیزیولوژی های زمینه ای مختلف
- در اغلب بیماران مقاومت محیطی افزایش یافته و برون ده قلبی طبیعی یا کاهش یافته است.
- چهارمین مشکل سلامت عمومی در امریکا است.
فشار خون ثانویه
- دارای یک علت خاص
- اصلاح علت ممکن است پرفشاری خون این بیماران را درمان کند.
- اطلاعاتی درباره ی علت پرفشاری خون اساسی را فراهم میکند.
- تقریبا تمام اشکال پرفشاری خون ثانویه با تغییر در ترشح هورمون و یا تغییر در عملکرد کلیه همراهند.
شرایط گوناگون و مصرف داروهای مختلف می توانند منتهی به فشار خون بالای ثانویه شوند که عبارت هستند از:
- مشکلات کلیوی و غده فوق کلیه : گلومرولونفریت مزمن، پیلونفریت، فئوکروموسیتوما، سندروم کوشینگ، آلدسترونیسم اولیه
- نقص مادرزادی قلب
- داروهای خاصی مانند داروهای جلوگیری از بارداری، داروهای ضد احتقان، داروهای مُسکنی غیر مجاز و برخی داروهای تجویزی دیگر.
- کوکایینها و آمفتامینها و مانند….
علائم پرفشاری خون
- سردرد (ازنوع پشت سری)
- تاری دید
- خستگی
- گیجی
- خون دماغ
- درد سینه
- …
فاکتورهای مرتبط با پیش آگهی بد در پرفشاری خون
- نژاد سیاه
- جنس مذکر
- جوانی
- فشارخون دیاستولیک مداوم بالاتر از ١١۵ میلی مترجیوه
- سیگار
- دیابت ملیتوس
- چاقی
- مصرف بی رویه ی الکل
- عوارض فشارخون بالا در ارگان های هدف
شیوع
شیوع پرفشاری خون بر اساس سن و نژاد در مردان و زنان متفاوت است.
درمان
- اصلاح سبک زندگی
- درمان دارویی
تغذیه و پرفشاری خون
پرفشاری خون یکی از بزرگترین معضلات تهدید کننده سلامتی در کشورهای صنعتی است. این بیماری نقش عمده ای در بروز بیماری های عروق کرونر، سکته مغزی، نارسایی کلیوی و مرگ ناشی از این بیماری ها را دارد.
از آنجاییکه هیچ درمان قطعی برای پرفشاری خون وجود ندارد تنها راه پیشگیری و کنترل است.
استفاده از یک رژیم غذایی مناسب و تغییر روش زندگی از راه های موثر پیشگیری است این تغییرات شامل قطع مصرف سیگار ،کاهش وزن در افراد چاق، انجام ورزش های منظم هوازی، اجتناب از الکل و کاهش مصرف نمک به کمتر از ۶ گرم در روز است.
کاهش وزن
چربی ذخیره شده در بدن به ویژه چربی ناحیه شکمی می تواند باعث افزایش فشارخون شود.
یک رابطه قوی بین BMI و پرفشاری خون بین زنان و مردان تمام نژاد ها و در بیشتر گروه های سنی وجود دارد.
شیوع فشار خون بالا در افراد با BMI بیشتر از ۳۰ kg/m2 در مردان ۴۲% و در زنان ۳۸% در مقایسه با افراد با BMI طبیعی که ۱۵% در زنان و مردان است.
بیشتر از ۳۰% از موارد پر فشاری خون می تواند مستقیما به چاقی مربوط باشد.
تحقیقات نشان داده که هر ۵ کیلوگرم کاهش وزن بوسیله محدودیت انرژی، افزایش فعالیت فیزیکی یا هر دو موجب ۳/۳ تا ۴/۴ میلی متر جیوه کاهش فشار خون خواهد شد.
کاهــش وزن به تنهــایی یکی از موثرترین درمان های غیردارویی برای مبتلایان به پرفشاری خون می باشد.
کلرید سدیم
مصرف بالای نمک و غذاهایی که حاوی میزان زیادی سدیم هستند، نیاز بدن را به مایعات بیشتر کرده و در نتیجه نیاز به میزان بیشتری خون برای وارد شدن به سیستم گردش خون است.
کاهش مصرف سدیم به کمتراز ۱۰۰ میلی مول در روز (۲/۴ گرم سدیم در روز یا ۶ گرم سدیم کلرید )،مقدار فشار سیستولی را ۸-۲ mmHg کاهش میدهد.
مصرف سدیم با کلر با افزایش حجم پلاسما می تواند BP را بالا ببرد در حالیکه نمک های غیر سدیم کلرید چنین خاصیتی ندارند.
میزان سدیم موجود به طور طبیعی در غذاهای حیوانی نسبتا زیاد و تقریبا ثابت است در نتیجه گوشت قرمز،مرغ،ماهی،تخم مرغ و شیرو پنیر گرچه از نظر تغذیه ای بسیار لازمند، ولی در رژیم های محدود از سدیم بایستی توزین و سپس مورد استفاده قرار گیرند.
اعضای داخلی بدن حیوان تا حدی بیشتر از گوشت ماهیچه ، سدیم دارند.
تعداد کمی از غذاهای گیاهی به خصوص انواع سبز آن مثل اسفناج، برگهای سبز، کنگر فرنگی ،کلم سبز حاوی مقدار زیادی سدیم هستند که بایستی در رژیم های محدود از سدیم حذف گردند.
فعالیت فیزیکی
قلب و رگ های خونی را تقویت می کند.
بافت چربی بدن را به بافت عضلانی تغییر می دهد.
حجم اکسیژن انتقال یافته از قلب به بافت ها در هر ضربه را افزایش و کار قلب را کاهش می دهد و همچنین وضعیت هورمونی بدن را به نحوی تغییر می دهد که باعث کاهش فشارخون می شود .
افراد کم تحرک ۳۰ تا ۵۰ % بیشتر از افراد نرمال در معرض ابتلا به فشار خون هستند.
فعالیت های هوازی منظم مثل پیاده روی حداقل ۳۰ دقیقه در اکثر روز های هفته ،مقدار فشار سیستولی را ۹-۴ mmHg کاهش می دهد.
الکل
- ۷-۵% افزایش فشار خون در جمعیت نتیجه مصرف الکل است.
- محدودیت مصرف الکل به کمتر از ۲ سروینگ در روز برای مردان و کمتر از یک برای زنان ، مقدار فشار سیستولی را ۴-۲ mmHg کاهش می دهد.
- الکل با فعال کردن سیستم عصبی سمپاتیک باعث افزایش فشار خون می شود.
پتاسیم
- مطالعات نشان می دهد که پتاسیم بالای رژیم می تواند در پیشگیری و کنترل پرفشاری خون موثر می باشد .
- مصرف حدود۴/۷ گرم پتاسیم در روز از مصرف میوه جات و سبزیجات تازه توصیه می شود.
- مکانیسم های احتمالی که پتاسیم از طریق آن موجب کاهش فشار خون میشود عبارتند از : سطح رنین-آنژیوتانسین، فعالیت سیستم سمپاتیک و …
غذاهائی که حاوی پتاسیم بالا هستند:
اسفناج-زرد آلو- پرتقال-لوبیا سفید-چغندر-کنگر فرنگی -سیب زمینی -آووکادو- موز- گرمک – طالبی- غلاف سبوس- خرما- باقلا,…
کلسیم
- مقدار کلسیم مورد نیاز ۱۰۰۰-۲۰۰۰ میلی گرم در روز است.
- پپتید های مشتق شده از پروتئین شیر ،عملی مشابه مهارگر انزیم مبدل انژیوتانسین دارند بنابراین از این طریق فشار خون را کاهش میدهند.
- کمبود دریافت کلسیم: افزایش کلسیم داخل سلولی: افزایش ۱و۲۵ ویتامینD3 وهورمون پاراتیروئید: نفوذ کلسیم در داخل سلولهای ماهیچه صاف عروق: مقاومت عروق
منیزیم
منیزیم یک مهارکننده بالقوه انقباض عضلات صاف عروق است و ممکن است در تنظیم فشار خون به عنوان یک متسع کننده عروقی نقش داشته باشد.
غذاهای دارای منیزیم بالا :
سبزیجات دارای برگهای سبز تیره،دانه ها و مغزها، حبوبات، نان و غلات سبوس دار و غذاهای دریایی هستند.
چربیها
پوفاها پیش ساز پروستاگلاندین ها هستند که موجب دفع سدیم از طریق کلیه ها و ایجاد حالت آرامش در سیستم عضلانی رگها میگردند بنابراین تاثیر آنها روی فشار خون مشخص است.
فیبر غذایی
مصرف روزانه به طور متوسط ۱۴ گرم از فیبر موجب افت BP به میزان ۲/۲ mmHg شده است.
مکانیسم اثر آن ،کاهش زمان ترانزیت روده ای ،کاهش سطح انسولین پس از غذا و …
